Akademia Muzyczna w Krakowie

Akademia Muzyczna w Krakowie

Akademia Muzyczna w Krakowie – polska państwowa uczelnia muzyczna z siedzibą w Krakowie, kształcąca artystów muzyków na studiach pierwszego (dyplom licencjata), drugiego (tytuł magistra sztuki) oraz trzeciego (doktor sztuki) stopnia. Wywodzi swoją historię od założonego w 1888 roku krakowskiego Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego.

W XIX wieku krakowskie środowisko inteligenckie starało się, by – na wzór sztuk plastycznych, które wykładano w Szkole rysunku i malarstwa od 1818 roku – powstała w Krakowie wyższa uczelnia muzyczna. Od 1810 podobna szkoła działała w Warszawie, a od 1838 we Lwowie; w Krakowie problemem utrudniającym otworzenie konserwatorium były jednak wysokie wymagania władz centralnych w Wiedniu dla instytucji tej rangi, które miałyby się znajdować na terenie zaboru austriackiego.

Nowy impuls dał środowisku muzycznemu Władysław Żeleński, absolwent konserwatoriów w Pradze i Paryżu. Dzięki jego staraniom, ale także dzięki koneksjom arystokratycznym i naciskowi na centralne władze austriackie, jaki wywierała księżna Marcelina Czartoryska, uczennica Fryderyka Chopina, 1 lutego 1888 roku z krakowskiej Szkoły Muzycznej Towarzystwa Muzycznego powstało Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego. Minister Wyznań i Oświecenia Publicznego poddał je inspekcji profesora wiedeńskiego – Josepha Dachsa, który stwierdził, że „tak pomyślnego stanu nie oczekiwał”. Kolejna pomyślna wizytacja odbyła się w 1893 roku pod kierunkiem delegata Ministerstwa Wyznań i Oświaty, Johanna Fuchsa, dyrektora Konserwatorium Wiedeńskiego.

Początkowo szkolnictwo muzyczne oparte było na modelu austriackim. W 1889 roku Konserwatorium liczyło 146 uczniów, w 1917 – prawie 500. Choć wielu rozpoczynało naukę, niewielu uczelnię kończyło. W latach 1925-1928 dyplom ukończenia Konserwatorium otrzymało 42 studentów, wśród nich m.in. Jan Hoffman, Adam Rieger, Artur Malawski. Wszyscy trzej zostali później profesorami Konserwatorium i powojennej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej. W kolejnych latach absolwentami zostali także dyrygent Witold Rowicki, krytyk Felicjan Szopski i teoretyk Mieczysław Drobner.

Najpopularniejszym kierunkiem kształcenia była gra na fortepianie. Wśród profesorów prowadzących swoje klasy fortepianu znaleźli się m.in. założyciel Władysław Żeleński (od 1887), Jan Drozdowski (1857–1918), absolwent Konserwatorium Wiedeńskiego, Seweryn Eisenberger (1879-1945, uczeń Teodora Leszetyckiego) oraz trzej absolwenci Konserwatorium Petersburskiego: Bolesław Domaniewski (1857–1925), Jerzy Lalewicz (1876–1951) i Wiktor Łabuński (1895–1974). 1 września 1928 roku kurs mistrzowski gry na fortepianie objął światowej sławy pianista Egon Petri. Z Warszawy dojeżdżał także Zbigniew Drzewiecki, po wojnie rektor nowo powstałej uczelni. Wykłady z muzykologii prowadził Zdzisław Jachimecki.

Rozkwit szkoły, zahamowany później przez coraz bardziej odczuwalny światowy kryzys ekonomiczny, datuje się na lata 1924–1930. W okresie międzywojennym liczba specjalności wzrosła z sześciu podstawowych (fortepian, skrzypce, organy, wiolonczela, śpiew solowy i śpiew chóralny) do trzydziestu siedmiu w 1931. W roku akademickim 1929/30 otwarto takie kierunki jak flet, obój, rożek angielski, klarnet, basklarnet, fagot, kontrafagot, waltornia, trąbka, puzon, tenor, baryton, tuba, helikon i perkusja. Uczelnia kształciła wówczas prawie ośmiuset studentów.

Prowadzenie zajęć było kontynuowane podczas okupacji wbrew zakazowi władz niemieckich. 5 lutego 1940, w cztery miesiące po Sonderaktion Krakau, gestapo zamknęło siłą wszystkie szkoły w Krakowie, a wstęp do nich został zakazany. Z Konserwatorium wywieziono wtedy cały jego ruchomy dobytek. Utraconych instrumentów nie odzyskano.

Po kilku latach przerwy w kształceniu proces formowania szkół trzeba było zacząć od zera. 1 kwietnia 1945 roku została otwarta szkoła muzyczna o nieokreślonym statusie formalnym. Wkrótce potem odbyły się egzaminy wstępne do Państwowego Konserwatorium Krakowskiego, które swoją działalność rozpoczęło oficjalnie 31 sierpnia 1945. Szkolnictwo muzyczne zostało zreformowane, do czego przyczynił się ówczesny naczelnik Wydziału Szkolnictwa Muzycznego w Departamencie Muzyki Ministerstwa Kultury i Sztuki, późniejszy profesor krakowskiej uczelni – Janusz Miketta. Wprowadzony został trójstopniowy model kształcenia muzycznego – niższego, średniego i wyższego. Nowy model kształcenia na poziomie uczelni wyższej różnił się od przedwojennego; wśród współzałożycieli nowo powstałej uczelni pojawiły się także trwające do dziś spory, na ile powojenna Wyższa Szkoła Muzyczna jest więc kontynuatorką przedwojennego Konserwatorium.

Z dniem 1 kwietnia 1946 roku przemianowano Konserwatorium na Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną. W czerwcu 1946 odbyły się wybory rektorów, prorektorów i dziekanów. Pierwszym rektorem został Zbigniew Drzewiecki, prorektorem Roman Palester, dziekanami: Stefania Łobaczewska, Jan Hoffman, Bronisław Romaniszyn i Stanisław Wiechowicz. Pozyskana została aula „Florianka”. Wśród profesorów znaleźli się m.in. Józef Chwedczuk, Maria Dziewulska, Aleksander Frączkiewicz, Stefan Kisielewski, Artur Malawski, Helena Ottawowa, Roman Palester, Adam Rieger, Bronisław Rutkowski, Ada Sari, Ludwik Stefański, Henryk Sztompka, Eugenia Umińska, Helena Zboińska. Wśród pierwszych absowlentów znaleźli się Stanisław Skrowaczewski, Waldemar Maciszewski oraz Regina Smendzianka. W 1957 roku powołano do życia siedem katedr.

Uczelnie artystyczne były jednak także obarczone presją ideologiczną. Podczas poznańskiego Zjazdu Uczelni Artystycznych w 1949 roku ówczesny minister kultury Włodzimierz Sokorski w auli Uniwersytetu im. A. Mickiewicza przedstawił założenia realizmu socjalistycznego. Przeciwko niemu wystąpił wówczas kompozytor i profesor krakowskiej uczelni Stefan Kisielewski (1911–1991), wskutek czego został zwolniony z pracy w trybie nagłym. Nigdy potem już do szkolnictwa nie wrócił.